W ludzkim układzie pokarmowym zlokalizowanych jest około 70% komórek odpornościowych. To, w jakim stanie są nasze jelita i wątroba, manifestuje się najczęściej obniżoną odpornością. Organizm zbyt słaby, by stawić czoła patogenom, alergenom czy wolnym rodnikom z łatwością poddaje się ich działaniu. W rezultacie narastające zanieczyszczenie środowiska wewnętrznego ludzkiego ciała staje się przyczyną poważnych chorób (w tym schorzeń autoimmunologicznych), ale też wyraźnie odzwierciedla środowisko, w jakim żyjemy.

Większość z nas nie zastanawia się nad jakością, pochodzeniem pożywienia i rolą, jaką powinno pełnić. Jemy szybko, niedbale, dużo, nieregularnie oraz mało wartościowo. Przeważnie nie planujemy posiłków, poddając się chwilowym zachciankom, wybierając jedzenie mocno przetworzone, produkty typu instant, fast food oraz słodycze. Organizm nafaszerowany jest ogromną ilością konserwantów, sztucznych barwników, hormonów, wzmacniaczy smaku, zapachu itp. Codzienne, wręcz rytualne spożywanie tak „polepszonej” żywności o wysokim stężeniu substancji chemicznych, cukru, soli, niezdrowych tłuszczów (nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych, o konfiguracji trans), sprawia, że organizm nie potrafi poradzić sobie z ich metabolizowaniem i eliminowaniem. Kumulacja prowadzi w rezultacie do schorzeń tj. alergia czy nowotwory. Czy wciąż będziemy tę sytuację banalizować?

Faktem jest, że ilość toksyn obecnych w ludzkim ciele wzrasta jeszcze bardziej, gdy towarzyszy temu przewlekły stres, często skłaniający do sięgania po używki i słodycze. „Pocieszacze” jedynie chwilowo zmniejszają napięcie, sukcesywnie zatruwając ciało i osłabiając układ immunologiczny. Wytwarzane w ustroju uboczne produkty przemiany materii wykazują właściwości toksyczne, wskutek złego trawienia, nadmiernych procesów fermentacyjnych i gnilnych. Generowane tą drogą szkodliwe substancje, odkładane są w organizmie, przyczyniając się do uszkodzenia kluczowych organów, przede wszystkim wątroby i jelit.

Uważa się, że prawidłowo funkcjonujący przewód pokarmowy jest fundamentem zdrowia. W tym miejscu czerpiemy substancje odżywcze, wchłaniamy je, wykorzystujemy do wszelkich procesów metabolicznych, pozyskujemy energię. Jak się okazuje ogromna ilość trucizn może powstać we wnętrzu naszego ciała, jeśli procesy trawienne są uszkodzone. Toksyny nagromadzone w jelitach stymulują stany zapalne w ustroju, które prowadzą do różnorodnych zaburzeń także tych z autoagresji – organizm zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko określonym jego organom tj. tarczyca, trzustka, jelito, stawy i wiele innych (schorzenia autoimmunologiczne: choroba Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa, cukrzyca typu 1, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna itp.).

Wewnątrzustrojowe odpady zakłócają również skład naturalnej, pożytecznej flory bakteryjnej (tzw. mikrobiom), która pełni kluczowe funkcje w procesie trawienia i przyswajania składników odżywczych. Pojawia się coraz więcej bakterii patogennych (wydzielających enterotoksyny), mikroorganizmów, które sprzyjają m.in. powstawaniu infekcji grzybiczych – kandydozy (przerost drożdżaka Candida albicans), a także w dużej mierze przyczyniają się do uszkodzenia nabłonka jelit. Jego ochronna, śluzowa wyściółka staje się bardziej porowata – jelito „przecieka”, co sprawia, że jest łatwiej przepuszczalne dla większych, niestrawionych cząstek pokarmowych, grzybów, bakterii, metali ciężkich. Bez trudu przedostają się one do krwiobiegu. Zespół przeciekającego jelita toruje drogę dla toksyn, które docierając do wątroby, wywołują w tym organie stan zapalny i osłabiają układ immunologiczny.

Jakie czynniki mogą przyczyniać się do wystąpienia zespołu przeciekającego jelita?

– długotrwały stres,
– nietolerancje pokarmowe, alergie,
– zła dieta (nadmiar cukru, oczyszczonych węglowodanów, przetworzone produkty – napoje orzeźwiające, słodycze, białe pieczywo, „złe” tłuszcze itp.),
– niedobory składników odżywczych,
– nadużywanie leków tj. antybiotyki, leki przeciwzapalne (niesterydowe, sterydowe – tj. ibuprofen, aspiryna),
– częste spożywanie alkoholu,
– zatrucia pokarmowe, infekcje jelitowo-żołądkowe.

Odtruwanie jelit może trwać kilka tygodni (optymalnie do 8 tygodni). W tym czasie zalecane jest ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej i bezmlecznej (gluten i białka mleka krowiego zaliczane są do najbardziej powszechnych oraz najsilniejszych alergenów). Odradza się również spożywania innych produktów drażniących układ pokarmowy, takich po których zazwyczaj czujemy się źle (objawy nietolerancji pokarmowej czy alergii). W tym czasie z diety całkowicie wyklucza się alkohol, wszystkie produkty zawierające gluten (więcej tutaj) oraz mleko krowie, a więc wszelkie odmiany serów, przekąski serowe, jogurty, śmietanę, lody, desery mleczne, czekoladę mleczną, masło.

Aby nie pozbawiać organizmu dostępu do źródeł wapnia, warto w tym czasie posiłkować się takimi produktami, jak:
– sardynki w puszcze (bogate w wapń ości),
– mleko sojowe fortyfikowane wapniem,
– zielone warzywa: brokuły, warzywa liściaste,
– figi,
– wodorosty morskie,
– migdały, tahini (pasta sezamowa), nasiona sezamu, słonecznika, orzechy brazylijskie.

Bardzo pomocne podczas odtruwania jelit są:

– preparaty ziołowe zawierające w składzie mieszankę takich ziół jak: tymianek, piołun, berberys – mają właściwości antybiotyczne, niszczą drożdżaki i pasożyty jelitowe,
– wiąz czerwony (sproszkowana kora) – działanie przeciwzapalne
– glutamina – jest źródłem paliwa dla komórek budujących nabłonek jelitowy, wykazuje działanie regenerujące i zmniejsza przepuszczalność jelit,
– probiotyki – przede wszystkim szczepy acidofilne. Pożyteczne bakterie są kluczowym czynnikiem stosowanym w leczeniu zespołu przeciekającego jelita, poprawiają stan komórek odpornościowych w przewodzie pokarmowym. Wraz z prebiotykami (oligosacharydy, inulina – podłoże dla wzrostu przyjaznych szczepów) zapobiegają rozwojowi chorobotwórczych szczepów, zwiększając odporność. Sprzyjają wchłanianiu wapnia, magnezu i żelaza oraz usprawniają motorykę przewodu pokarmowego,
– siemię lniane – zaleca się spożywanie nasion świeżo mielonych (najbogatsze źródło prekursorów lignanów) – śluzy wytwarzane przez nasiona lnu działają osłonowo na przewód pokarmowy, chroniąc go przed działaniem substancji drażniących czy toksycznych. To wartościowe źródło lekkostrawnego białka.

Kolejnym etapem jest oczyszczanie wątroby. Proces ten dzieli się na dwie fazy.
W pierwszej minimalizuje się kontakt z takimi czynnikami jak m.in.:
– alkohol,
– papierosy,
– opary farb,
– pestycydy,
– hormony sterydowe,
– sulfonamidy (antybiotyki),
– kofeina,
– nikotyna.

Ich eliminacja prowadzi do zwiększenia zdolności wątroby do odtruwania.

W fazie drugiej należy posiłkować się witaminami, aminokwasami i przeciwutleniaczami.

Dieta przyjazna wątrobie jest bogata w owoce i warzywa (w większości jadane na surowo). Jedzenie surówek i picie świeżo wyciskanych soków warzywnych i owocowych to doskonały zastrzyk łatwo przyswajalnych przeciwutleniaczy i enzymów, poprawiających trawienie. W diecie powinna się znaleźć odpowiednia ilość protein (doskonałym źródłem białka są ryby, jaja kur, mięso drobiowe i od czasu do czasu mięso czerwone). Bardzo ważne jest włączenie produktów fermentowanych tj. kapusta kiszona, ogórki kiszone, kwas buraczany, kefir, fermentowany ser roślinny (nasiona słonecznika i pestki dyni), ryby typu anchois. Wzmacniają one mikroflorę jelit w pożyteczne bakterie, przyczyniając się między innymi do szybszego trawienia potraw węglowodanowych i białkowych. Na czas oczyszczania wątroby także należy wykluczyć produkty na bazie mleka krowiego. Dla wegetarian najważniejszym źródłem protein są: orzechy i nasiona, rośliny strączkowe, zboża (podawane najlepiej wszystkie w jednym posiłku).

Zdrowe tłuszcze to kolejny element tej diety i tu ważnym źródłem są znów ryby (zwłaszcza morskie), surowe orzechy, awokado, olej lniany, oliwa, organiczny olej kokosowy tłoczone na zimno. Bardzo dobry wpływ na stan jelit i wątroby mają tłuszcze MCT. Zalecane zwłaszcza przy nieswoistych zapaleniach jelita. MCT to kwasy tłuszczowe o średniej długości łańcucha węglowego. Związki te nie wymagają do trawienia żółci i enzymów – lipaz. Wspomagają wchłanianie pokarmu poprzez spowalnianie motoryki jelit. Dzięki temu czas kontaktu pożywienia ze śluzówką jelit jest wydłużony, a to z kolei sprzyja lepszemu przyswajaniu składników odżywczych. Kwasy tłuszczowe MTC znajdują się np. w oleju kokosowym.

Codzienny jadłospis warto podzielić na 5 posiłków, spożywanych regularnie co 3-4 godziny (w myśl zasady mniej, a częściej) i urozmaiconych. Menu powinno bazować na produktach naturalnych (najlepiej ekologicznych), nisko przetworzonych i przygotowywanych według technik kulinarnych tj.:
– gotowanie w wodzie lub na parze,
– miksowanie, przecieranie, rozdrabnianie
– pieczenie w folii aluminiowej, rękawie lub pergaminie
– spulchnianie pożywienia dodatkiem ubitych białek jaj, namoczonej bułki,
– dodawanie tłuszczu do potraw dopiero po ich przyrządzeniu.

Nie zaleca się:

– duszenia z wcześniejszym obsmażaniem,
– odsmażania potraw,
– smażenia,
– pieczenia w sposób tradycyjny,
– stosowania zasmażek
– spożywania produktów z dużą ilością soli, bardzo pikantnych, wędzonych, peklowanych, konserw.

Należy ograniczyć produkty o działaniu wzdymającym np. potrawy smażone, kalafior, biała kapusta, cebula, czosnek, grube kasze, owoce suszone, śliwki, czereśnie, grzyby, otręby. Niewskazane jest nadmierne spożycie produktów, które wzmagają procesy fermentacji jelitowej. Do tej grupy zalicza się cukry tj. laktoza (mleczny cukier), fruktoza (owoce, dżemy, miód), sorbitol (soki: gruszkowy, winogronowy, jabłkowy; galaretki, gumy do żucia, dodatek do pieczywa), sacharoza (cukier rafinowany). Cukier jest świetną pożywką dla mikrobów bytujących w jelicie, w tym tych patogennych. Efekt fermentacji jelitowej wzmaga się także po spożyciu: warzyw strączkowych, cebulowych oraz produktów drożdżowych i mlecznych.

Przepis na sok detoksykujący wątrobę (porcja na 1 szklankę):

– 1 marchew,
– 1 niewielki burak,
– 1 różyczka brokułów,
– ćwierć czerwonej cebuli,
– garść liści do wyboru: endywii, cykorii, jarmużu ( wiosną: młodych liści mniszka lekarskiego),
– 1/2 cytryny

Sok przygotowujemy w wyciskarce lub sokowirówce.

Elementy diety, które usprawniają oczyszczanie wątroby:

– produkty bogate w siarkę organiczną – jaja, warzywa cebulowe (por, czosnek, cebula, dymka) i krzyżowe (kapusta, brokuły, brukselka) – sprzyjają lepszemu wydzielaniu żółci
– tłuszcze dobrej jakości – awokado, tłuste ryby, surowe orzechy i nasiona,
– pokarmy i zioła oczyszczające wątrobę tj.: ostropest plamisty (zwiera silimarynę, która zwiększa stężenie glutationu, najsilniejszego przeciwutleniacza w ludzkim organizmie), zielona herbata, kurkuma, nasiona sezamu (zawarta w nich sezamina chroni hepatocyty przed uszkodzeniami m.in. przed szkodliwym działaniem alkoholu, zmniejsza rozpad witaminy E), rzeżucha (posiada izotiocyjanian fenyloetylowy, który usprawnia wydalanie substancji kancerogennych z ustroju), limonen zawarty w skórce owoców cytrusowych (wybieraj te z upraw ekologicznych).

Dla wątroby szkodliwy jest:

a. nadmiar węglowodanów – (zwłaszcza cukrów prostych) przekształcany jest w wątrobie w tłuszcze, co jest przyczyną otłuszczenia tego organu i prowadzi do otyłości,

b. nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha – pośrednia przyczyna stanów zapalnych wątroby i otłuszczenia tego narządu

c. nadmiar „złych” tłuszczów i niedobór kwasów tłuszczowych z grupy omega 3 – wpływa na to niewłaściwy ich dobór (margaryny, kwasy tłuszczowe typu trans w przekąskach, oleje roślinne w produktach przetworzonych tj. ciastka, krakersy, ciasta, paluszki itp., tłuszcz obecny w przetworzonych mięsach, który jest utleniony), niskie spożycie ryb oraz nieodpowiednia obróbka tj. smażenie, konserwowanie.

Ważnym elementem oczyszczania organizmu jest wypijanie przynajmniej 2 litrów czystej wody każdego dnia. Przyspieszy to przemianę materii, zmniejszy uczucie głodu i pozwoli wydalić toksyny z ciała.

Warto zadbać o odpowiednią ilość snu. Nic tak dobrze nie przywraca sił i nie regeneruje jak optymalny odpoczynek. Sen jest bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na kondycję gruczołów nadnercza, które odpowiedzialne są za produkcję hormonów stresu.
W eliminowaniu napięcia psychicznego oraz zanieczyszczenia ciała bardzo pomaga aktywność fizyczna. Brak ruchu, a także niedostateczna ilość dostarczanego do organizmu tlenu (o czym świadczy płytki oddech) promują kumulację toksyn. Zanieczyszczona krew przekazuje szkodliwe związki wszystkim narządom ciała. Stąd stany zapalne i towarzyszący im ból.

Osłabiony układ odpornościowy daje sygnały w postaci przewlekłego zmęczenia i wyczerpania. Aby wzmocnić pracę układu immunologicznego warto zadbać o codzienną podaż selenu (100-200 mikrogramów), który najlepiej przyswaja się w towarzystwie witamin E i C oraz cynku. Znaleźć go można w naturalnych produktach tj. ryby, owoce morza, wątróbka, orzechy (najwięcej w orzechach brazylijskich) i nasiona, grzyby.

Aby przestawić swoje ciało na odżywienie bardziej naturalne zaleca się jego uprzednie oczyszczenie, najlepiej pod okiem doświadczonego dietetyka. Z pewnością przyniesie to wiele korzyści zdrowotnych – warto podjąć takie wiosenne wyzwanie.